Van de Ompteda- naar de Omtadaborg

OmptedaTot 1811 is het nog gebruik dat de achternaam verwijst naar de voornaam van de vader: Klaas Janszoon en Maartje Willemsdochter. In 1811 maakt de Franse bezetter een eind aan de verwarring waarvoor dit aanleiding is. Voor het doorvoeren van de dienstplicht en belastingheffingen willen de Fransen weten wie wie is. Iedereen die nog geen eenduidige achternaam heeft, moet er een kiezen. Derk Arentszoon (1767 – 1844) gebruikt voor zijn nieuwe achternaam de eerste vier letters van de boerderij waarin hij woont: de Omtadaborgh (’t Zand, Groningen) en wordt daarmee de stamvader aller Omta’s.

De  naam Omtada is een verbastering van het middeleeuwse Ombteda, een geslacht dat steeds nauw verbonden was met ’t Zandt. Al in 1317 wordt Aldulphus Ombteta genoemd. Nazaten zijn in de vijftiende en zestiende eeuw hovelingen op ’t Zandt. De ‘b’ in de achternaam is dan al vervangen door een ‘p’. Bijvoorbeeld Menolt Ompteda (genoemd in 1476) en Fecko Ompteda en zijn vrouw Luke (genoemd in 1520). Als hoveling behoren de Ompteda’s tot het dagelijks gezelschap van hun vorst. Maar daar waren er destijds heel veel van.

Omtadaborg 1672De boedel van Fecko en Luke Ompteda wordt in 1543 verdeeld. Herman Ompteda krijgt de heerd (boerderij), omschreven als steenhuis, grachten, appelhof en hofstede. Nakomeling Fecko Ompteda erft de borg in 1574. Een borg is de Groningse naam voor burcht, een versterkt kasteel.

Na Fecko Ompteda komt zoon Herman. Zijn dood in 1669 is vastgelegd op een grafzerk in de kerk op ’t Zandt.  Daarna komt er weer een Fecko, die als laatste van de Groninger Ompteda-tak op 12 november 1700 in de kerk op ’t Zandt is begraven. Zijn kinderen zijn dan al overleden. Voor zijn dood draagt Fecko Ompteda de borg  op 23 maart 1699 over aan de niet-adellijke Jan Geerts. De nieuwe eigenaren worden hierdoor ook hovelingen, op hun grafstenen wordt het Ompteda-wapen aangebracht.

Omtadaborg 1725De borg Ompteda was, volgens een artikel in het Nieuwsblad van het Noorden (24-9-1938) “Een tamelijk groot en forsch gebouw. Het bestond uit drie aaneengesloten gedeelten: rechts het zware hoofdgebouw, het middengebouw met den ingang en het kleinere linkergebouw. Het rechts liggende gebouw herinnert nog eenigzins aan een aloud ‘steenhuis’, de oudste borghtype, eigenlijk een zware verdedigingstoren. Fier stond daar Ompteda met zijn aardige middeleeuwsche topgevels, z’n smalle vensters, zijn levendige torentje”.

Op de enig moment is de borg gesloopt. Wanneer is niet bekend. In een akte van 8 december 1741 is sprake van de plaats Ompta met huis, schuur, bomen, plantage en rechten, welke door Trijntijn Jans (weduwe van Fricke Reints, hoveling op Ompta), verkocht wordt aan burgemeester Paulus Laman. In deze koop was niet inbegrepen het “groote off oude hooge huis tot Ompta”, dus de borg zelf. Ook in 1747 bestaat deze nog want op 26 mei van dat jaar kondigen de erfgenamen van Fricke Reints’ weduwe de verkoping aan ‘op de borg van Ompteda’ van huismansgereedschap, paarden, koeien enzovoort. Misschien is na de verkoop van het gereedschap en het vee de oude borg neergehaald.

De nieuwe behuizing, schuur, hoven, singels en grachten, ‘het huis Ompta genaamd’, worden door Anna en Hermanna Maria Laman op 4 december 1761 publiekelijk verkocht aan Jan Willems en zijn vrouw Martjen Eijses. ‘Huis Ompta’ is dan nog slechts een verwijzing naar de geschiedenis van de locatie.

In 1782 verkopen Aldert Jans en Engeltje Jans hun bezit in Godlinze en gebruiken de opbrengst om een deel van de Omptedaheerd te kopen van Martjen Eijses (zij is dan weduwe van Jan Willems). Tien jaar later trouwt Derk Arents met Martje Klaassens (dochter uit een eerder huwelijk van Engeltje Jans). Aanvankelijk werkt Derk Arents in Spijk op de boerderij van zijn eigen ouders. Zijn schoonmoeder verwerft  in 1806 voor 23.000 gulden de volledige eigendom van wat uiteindelijk de Omtadaheerd heet. In 1810 neemt Derk Arents de boerderij  over van zijn schoonmoeder. Een jaar later worden, onder Franse dwang, de eerste vier letters van de boerderijnaam de nieuwe achternaam van Derk Arents Omta, zijn vrouw en zijn negen kinderen.

Plaats een reactie

Omta en Ompteda